Skrzynia biegów to istotny element każdego samochodu, ponieważ jej działanie pozwala optymalnie wykorzystać generowaną przez silnik moc, która następnie przenoszona jest na koła. Kierowcy decydując się na zakup nowego bądź używanego pojazdu mają obecnie do wyboru dwie opcje – klasyczną manualną skrzynię biegów, albo automatyczną. Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Podejmując decyzję nie należy kierować się wyłącznie swoją wygodę, ale również kosztami potencjalnych napraw, zwłaszcza, jeśli chodzi o bardziej wiekowe auta narażone na usterki. Chociaż w przypadku skrzyni biegów zdarzają się one stosunkowo rzadko w porównaniu do innych podzespołów, trzeba pamiętać, że naprawa skrzyni biegów jest bardzo kosztowna.
Jak działa manualna, a jak automatyczna skrzynia biegów? Na jakie usterki są narażone oba warianty skrzyni biegów? Ile kosztuje naprawa automatycznej, a ile manualnej skrzyni biegów? Wyjaśniamy!
Jak działa manualna skrzynia biegów?
Manualna skrzynia biegów była w Polsce przez dziesięciolecia powszechnym rozwiązaniem. Kierowcy tak naprawdę nie mieli wyboru, ponieważ rodzime samochody, podobnie jak inne pochodzące z krajów demokracji ludowej były wyposażone właśnie w taką przekładnię, a dostęp do aut zachodnich i azjatyckich był bardzo utrudniony. Zresztą niewiele osób mogłoby sobie wówczas pozwolić na zakup takiego samochodu. W latach 90. wśród kierowców pokutowało dodatkowo przekonanie, że manualna skrzynia biegów to najlepszy sposób na ograniczenie zużycia paliwa. Dziś argument ten stracił na znaczeniu ze względu na coraz doskonalsze konstrukcje automatów, jednak klasyczna manualna skrzynia biegów to rozwiązanie, które nadal ma wielu zwolenników.
Na czym polega działanie skrzyni manualnej? Z punktu widzenia prowadzącego pojazd najważniejsze pozostaje samodzielne wybieranie przełożenia przy pomocy dźwigni, a także sterowanie sprzęgłem. Niektórzy kierowcy uważają, że tylko w ten sposób mogą tak naprawdę wyczuć swój samochód i czerpać prawdziwą przyjemność z jazdy.
Praca manualnej skrzyni biegów jest możliwa za sprawą kół zębatych osadzonych na głównym, pośrednim oraz sprzęgłowym wałku, a także mechanizmie ich przesuwu. Wałki są mocowane do łożysk, natomiast za zapobieganie wyciekom oleju odpowiadają uszczelniacze. Przesuwki oraz synchronizatory przy kołach zębatych przyspieszają wyrównywanie prędkości pomiędzy sprzęganymi elementami. Pierwsze koło zębate, które można znaleźć na wałku sprzęgłowym przenosi napęd na koła zębate znajdujące się na wałku pośrednim. Na ostatnim wałku znajdują się natomiast koła zębate odpowiadające poszczególnym biegom. Gdy jeden z biegów się uruchomi, koła zębate odpowiadające pozostałym rozłączają się z układu.
Na czym polegają najważniejsze zalety manualnej skrzyni biegów? To stosunkowo prosta konstrukcja, która jednocześnie odznacza się wysoką trwałością, szczególnie w porównaniu do przestarzałych skrzyń automatycznych. Ryzyko awarii jest stosunkowo nieduże, a kolejny atut stanowi tania eksploatacja skrzyni, pod warunkiem, że kierowca o nią dba. Jeśli natomiast chodzi o zużycie paliwa, dziś stwierdzenie, że skrzynia manualna stanowi rozwiązanie bardziej ekonomiczne nie ma wiele wspólnego z prawdą, bo wszystko zależy od stylu jazdy kierowcy.
Jak działa automatyczna skrzynia biegów?
Obecnie polscy kierowcy przekonali się już do automatycznych skrzyń biegów, które mają swoje unikalne zalety. Jedną z najważniejszych jest prostota obsługi, ponieważ biegi zmieniają się samoczynnie na skutek rosnących obrotów silnika i prędkości auta. W razie potrzeby kierowca może przy pomocy dźwigni wybrać możliwość poruszania się wyłącznie na pierwszym lub na przykład wyłącznie na pierwszym i drugim biegu. Poza tym występuje położenie neutralne, parkingowe, a także bieg wsteczny. Większość aut pozwala także na przełączanie trybu skrzyni biegów z ekonomicznego na sportowy. Ten pierwszy przyczynia się do oszczędności paliwa, natomiast drugi powoduje zmianę przełożenia na wyższych obrotach, czyli bardziej dynamiczną jazdę. W autach wyposażonych w automatyczne skrzynie biegów nie występuje oczywiście pedał sprzęgła, przez co kierowcy przesiadając się na takie samochody ze skrzyni manualnej początkowo mogą czuć się nieswojo, jednak szybko przyzwyczajają się do wygody oferowanej przez automat.
Jeśli chodzi o budowę, automatyczna skrzynia biegów jest zdecydowanie bardziej skomplikowana od swojego manualnego odpowiednika. Nie ma tu klasycznego sprzęgła, natomiast za przekazywanie momentu obrotowego na koła odpowiedzialne jest sprzęgło hydrokinetyczne, albo konwerter momentu obrotowego. Ponadto skrzynia automatyczna składa się z układów planetarnych przekładni zębatych. Każdy z nich odpowiada za jedno z przełożeń, natomiast zespoły sterowania kierują prawidłową pracę całego układu. Nowsze modele skrzyń automatycznych wyróżniają się elektronicznym sterowaniem umieszczonym na zewnątrz skrzyni. Sama skrzynia nafaszerowana jest czujnikami, które na bieżąco monitorują prędkość obrotową poszczególnych elementów, a także temperaturę i ciśnienie oleju w skrzyni biegów. Biegi zmieniają się automatycznie, ponieważ sterownik analizuje pomiary z poszczególnych czujników, a także aktualną prędkość pojazdu.
Najważniejszą zaletą automatycznej skrzyni biegów jest wygoda użytkownika, który nie musi przejmować się zmianą przełożeń i kontrolą sprzęgła. Biegi zmieniają się bardzo płynnie, a w dodatku można wybierać pomiędzy wariantem sportowym i ekonomicznym. Wadą w skrzyń automatycznych jest ich wyższa cena, a zazwyczaj również skomplikowana diagnostyka i ewentualne koszty naprawy.
W jaki sposób objawiają się usterki skrzyni biegów?
Awaria skrzyni biegów z pewnością zalicza się do najbardziej kłopotliwych problemów z samochodem, jakie mogą spotkać jego właściciela, jednak trzeba przyznać, że dochodzi do niej stosunkowo rzadko. Dotyczy to skrzyń manualnych, a także współczesnych skrzyń automatycznych. Po czym rozpoznać, że skrzynia biegów nie działa prawidłowo i być może uległa uszkodzeniu?
Objawy uszkodzenia manualnej skrzyni biegów:
- charakterystyczne zgrzytanie lub stukanie podczas zmiany biegu;
- luz na drążku zmiany biegów w momencie, gdy przełożenie jest wybrane;
- samodzielne przesuwanie się dźwigni zmiany biegów w chwili dodawania gazu;
- hałas dobiegający z okolic skrzyni w trakcie jazdy.
Objawy uszkodzenia automatycznej skrzyni biegów:
- nieuzasadniona w porównaniu do prędkości i obrotów silnika zmiana biegu;
- brak możliwości sterowania dźwignią – awaria elektroniki;
- wyciek oleju ze skrzyni biegów;
- brak biegu wstecznego lub wyższych przełożeń.
Ile kosztuje naprawa manualnej, a ile automatycznej skrzyni biegów?
Manualna i automatyczna skrzynia biegów znacząco różnią się od siebie budową. Chociaż pełnią tę samą funkcję w samochodzie, to tak naprawdę dwa zupełnie inne urządzenia. Różnice uwydatniają się także w ewentualnych kosztach naprawy. W obu przypadkach właściciel samochodu musi sięgnąć głęboko do portfela, przy czym naprawa skrzyni manualnej jest zazwyczaj tańsza ze względu na jej prostszą konstrukcję.
Koszt diagnostyki skrzyni manualnej to nawet kilkaset złotych, ale tylko pod warunkiem, że usterka jest stosunkowo prosta. Niekiedy postawienie trafnej diagnozy wymaga demontażu skrzyni, a to może oznaczać koszt sięgający nawet 2000 zł. W przypadku naprawy bądź regeneracji należy jeszcze doliczyć koszty robocizny, a także cenę części zamiennych. Zależnie od charakteru usterki naprawa manualnej skrzyni biegów powinna kosztować od około 500 zł do 3000 zł.
Skrzynia automatyczna jest bardziej złożonym mechanizmem. Do ceny diagnostyki oraz demontażu i ponownego montażu skrzyni należy doliczyć koszty usunięcia poszczególnych usterek. Co najmniej kilkaset złotych trzeba zapłacić za wymianę układu sterowania skrzynią automatyczną, podobnie jak za wymianę środka smarującego i filtrów. Jednak jest to dość optymistyczny scenariusz. Większych nakładów finansowych wymaga usuwanie usterek mechanicznych związanych z kołami zębatymi i łożyskami. Rozebrana skrzynia biegów wymaga następnie precyzyjnej regulacji. Koszt naprawy rozpoczyna się zazwyczaj od około 5000 zł, ale pięciocyfrowe sumy nie stanowią żadnej niespodzianki.
W twoim aucie doszło do awarii skrzyni biegów i wymaga ona naprawy? Nie unikniesz kosztów diagnostyki i robocizny, ale być może uda ci się sporo zaoszczędzić kupując taniej konieczne do serwisu części. Odwiedź sklep internetowy Aparts, gdzie części do Mazdy, Fiata, Skody, Toyoty, Volkswagena, Opla i innych mniej lub bardziej popularnych marek są dostępne w naprawdę konkurencyjnych cenach!
