Skrzynia biegów z pewnością należy do najbardziej rozpoznawalnych podzespołów w samochodach osobowych i nie tylko. Jednak, nie licząc motoryzacyjnych pasjonatów i doświadczonych właścicieli aut, większość osób rzadko zastanawia się, na czym polega jej rola. Dzięki temu niezbędnemu podzespołowi możliwe jest optymalne wykorzystanie mocy generowanej przez silnik. Planujesz zakup auta i chcesz pogłębić swoją wiedzę motoryzacyjną? Zastanawiasz się, jaka skrzynia biegów będzie dla ciebie najwygodniejsza i najlepiej dostosowana do twoich potrzeb? Nie wiesz dokładnie, czym różnią się pomiędzy sobą poszczególne rodzaje skrzyń biegów? Dziś przedstawiamy małe kompendium wiedzy na temat tego kluczowego elementu każdego auta!
Rola skrzyni biegów w samochodzie
Poszczególne rodzaje skrzyń biegów bardzo różnią się od siebie budową, a z punktu widzenia kierowcy także sposobem obsługi. Jednak zanim przejdziemy do ich omówienia, warto zaznaczyć, że w każdym aucie, niezależnie od swojej konstrukcji, skrzynia biegów pełni dokładnie taką samą rolę. W każdym pojeździe silnikowym moc generowana przez jednostkę napędową jest przekazywana do kół, co umożliwia poruszanie się pojazdu. Skrzynia biegów pośredniczy w tym procesie. Za przekazywanie napędu pomiędzy silnikiem a skrzynią biegów odpowiedzialne jest sprzęgło. Jeśli chodzi o budowę skrzyni biegów, w największym uproszczeniu można stwierdzić, że jest ona zespołem składającym się z kół zębatych. Odpowiednia konfiguracja tych kół pozwala przekazywać moc w taki sposób, aby prędkość była dostosowana do obrotów silnika, co sprawia, że pojazd porusza się w sposób płynny. Zestaw kół zębatych tworzy określone konfiguracje, które znamy jako biegi. Niższe biegi pozwalają na płynne poruszanie się pojazdu przy niższych prędkościach, natomiast wyższe gwarantują utrzymanie większej prędkości przy niższych obrotach silnika. Ponadto, dzięki zastosowaniu skrzyni biegów, auta mogą poruszać się również do tyłu, a także sprawnie ruszać pod górę. Podsumowując, skrzynia biegów umożliwia nie tylko płynną jazdę, ale również oszczędne wykorzystanie paliwa.
Rodzaje skrzyń biegów
Chociaż przez lata ciągłego rozwoju motoryzacji skrzynie biegów znacząco się zmieniały, ze względu na sposób działania wciąż możemy wyróżnić cztery podstawowe typy:
- manualna skrzynia biegów,
- automatyczna skrzynia biegów,
- półautomatyczna skrzynia biegów,
- bezstopniowa skrzynia biegów.
Wszystkie znane dziś typy skrzyń biegów przez lata ewoluowały. Nie trzeba być motoryzacyjnym ekspertem, aby zauważyć, że kilkadziesiąt lat temu kierowcy marzyli o tym, aby ich przekładnia posiadała 4 przełożenia i bieg wsteczny, podczas gdy dzisiaj nikogo nie dziwi nawet 9 przełożeń. Dzięki temu jazda współczesnymi autami odbywa się w sposób bardziej płynny i może być bardzo ekonomiczna, co sprzyja portfelem kierowców, ale również ekologii.
Wczesne lata motoryzacji stały pod znakiem dominacji skrzyń manualnych, które dają kierowcy pełną kontrolę nad zmianą przełożeń, ale z czasem na rynku wzrosła rola skrzyń automatycznych – coraz bardziej precyzyjnych i wydajnych. We współczesnych samochodach to one stały się najpopularniejszym rozwiązaniem, co sprzyja wygodzie w trakcie prowadzenia auta. Czym poszczególne rodzaje skrzyń biegów różnią się pomiędzy sobą pod względem budowy i sposobu działania?
Manualna skrzynia biegów
W skrzyni manualnej zmiana biegu odbywa się przy pomocy przekładni zębatych. Sterowanie, zgodnie z nazwą, należy do kierowcy, który wybiera bieg przy pomocy dźwigni ręcznej kierującej układem zsynchronizowanych sprzęgieł. Koła zębate są osadzone na wałkach, a wewnątrz konstrukcji znajduje się mechanizm służący do ich przesuwania. Za mocowanie poszczególnych wałków odpowiadają łożyska, natomiast uszczelniacze uniemożliwiają wypływanie ze skrzyni oleju. Dodatkowo koła zębate są wzbogacone o tak zwane przesuwki i synchronizatory, dzięki którym ich prędkości obrotowe wyrównują się szybciej. Ważną rolę w manualnej skrzyni biegów odgrywa koło zębate umieszczone na wałku sprzęgłowym, które przenosi napęd na koło zębate znajdujące się na wałku pośrednim. Z kolei na ostatnim wałku znajdują się pary kół, które odpowiadają poszczególnym biegom. Kiedy jeden z nich zostanie uruchomiony, pozostałe się rozłączają.
Jeśli wybierzesz auto wyposażone w manualną skrzynię biegów, możesz liczyć na sporo niższą cenę, a także większą trwałość i niższą awaryjność. Ponadto manualne skrzynie biegów są tańsze w naprawie. Jednak ta opcja jest dla kierowcy bardziej absorbująca, ponieważ wymaga stałego wybierania biegu i korzystania z pedału sprzęgła, co jest szczególnie odczuwalne podczas jazdy miejskiej.
Automatyczna skrzynia biegów
Z punktu widzenia prowadzenia pojazdu, automatyczna skrzynia biegów różni się od manualnej tym, że kierowca nie musi zastanawiać się nad zmianą przełożenia, bo odbywa się ona samoczynnie, w sposób optymalny dla obrotów i aktualnej prędkości. Jeśli natomiast chodzi o budowę podzespołu, występują tu ogromne różnice w porównaniu do wariantu manualnego. Jedną z nich jest sposób przekazywania napędu do kół, za który odpowiada zazwyczaj sprzęgło hydrokinetyczne, a w niektórych modelach konwerter momentu obrotowego. Oprócz tego, w automatycznej skrzyni biegów występują układy planetarnych przekładni zębatych, które tworzą zespoły przełożeń, czyli biegi. Ponadto w automatycznej skrzyni występują też układy sterowania. W nowszych modelach są to układy elektroniczne znajdujące się na zewnątrz skrzyni. Wewnątrz przekładni można znaleźć elektroniczne czujniki, odpowiadające między innymi za weryfikację prędkości obrotowej czy ciśnienia oleju w skrzyni biegów.
Trzeba jeszcze wspomnieć, że w automatycznych skrzyniach biegów również występuje drążek, jednak nie dotyczy on biegów, a raczej trybów pracy. Przełożenie parkingowe odpowiada za postój pojazdu, oddzielny tryb za bieg wsteczny, położenie neutralne jest natomiast odpowiednikiem luzu w skrzyniach manualnych. Najważniejszy tryb ustawiamy na jazdę do przodu, Oprócz niego istnieją też tryby, w których wykorzystuje się wyłącznie pierwszy, pierwszy i drugi albo pierwszy, drugi i trzeci bieg. Drążka nie używa się w trakcie jazdy.
Decydując się na wybór auta z automatyczną przekładnią, stawiasz na wygodę, ponieważ biegi zmieniają się same, w sposób płynny i szybki. Niegdyś automatyczne skrzynie biegów uchodziły za mniej ekonomiczne, przyczyniając się do wyższego spalania, jednak dziś ten problem został wyeliminowany. Wśród wad automatycznych przekładni można wymienić fakt, że jeśli dojdzie do ich uszkodzenia, koszty naprawy będą relatywnie wysokie. Sama diagnostyka stanowi lwią ich część.
Półautomatyczna skrzynia biegów
Mniej popularnym rozwiązaniem są półautomatyczne skrzynie biegów. Jeśli chodzi o konstrukcję i sposób pracy, praktycznie nie różnią się one od skrzyń manualnych. Zmechanizowana przekładnia jest połączona z suchym sprzęgłem, którego pracą kieruje hydrauliczny siłownik przesuwany przy pomocy pompy elektrycznej. Główna różnica pomiędzy tym rozwiązaniem a tradycyjnym manualem polega na tym, że chociaż kierowca samodzielnie wybiera biegi (często przy pomocy łopatek zlokalizowanych przy kierownicy), to załączanie i rozłączanie sprzęgła odbywa się automatycznie, przy pomocy sterownika.
Taka konstrukcja sprawia, że półautomatyczna skrzynia biegów charakteryzuje się prostą budową, niewielkimi rozmiarami i atrakcyjną ceną. Rozwiązanie ma jednak swoje wady, do których zaliczają się stosunkowo duża awaryjność, efekt szarpania przy energicznym dodawaniu gazu i stosunkowo wolne działanie.
Bezstopniowa skrzynia biegów
Specyficznym rodzajem przekładni jest bezstopniowa skrzynia biegów. Jej wyróżnik polega na tym, że zamiast z góry ustalonych przełożeń, pracuje ona w zakresie, co oznacza teoretycznie nieskończoną liczbę biegów. Budowa bezstopniowej skrzyni biegów opiera się na parze kół stożkowych połączonych stalowym paskiem lub łańcuchem. Takie rozwiązanie zapewnia idealne dopasowanie do aktualnego obciążenia silnika, co przekłada się na stałe obroty. W praktyce rozwiązanie nie jest jednak optymalne, bo o ile dobrze sprawdza się w lekkich pojazdach, takich jak skutery, niekoniecznie jest wydajne w znacznie cięższych samochodach.
Obecnie skrzynie bezstopniowe można spotkać w bardzo niewielu modelach aut. Sposób działania takiej przekładni generuje niższe zużycie paliwa i większą trwałość napędu, a sama skrzynia ma niewielkie rozmiary. Jednak kierowcy przez lata nie przekonali się do tego rozwiązania, bo pomijając nienaturalny, jednostajny odgłos silnika, przekładnia tego typu jest mało sprawna, a w przypadku awarii jej naprawa kosztuje naprawdę sporo.
Naprawa skrzyni biegów z Aparts
Twoja skrzynia biegów wymaga naprawy? Wszystkie niezbędne części do mniej i bardziej popularnych modeli aut znajdziesz bez problemu w sklepie internetowym Aparts. I to w kilku wariantach. Jesteśmy niezależnym dystrybutorem części samochodowych, akcesoriów i płynów eksploatacyjnych, dlatego nasza oferta wyróżnia się naprawdę konkurencyjną ceną!
