Właściciele aut, którzy na co dzień nie wnikają w aspekty techniczne, często dowiadują się o istnieniu sondy lambda, dopiero gdy mechanik stwierdzi, że wymaga one regulacji lub wymiany. Ta niepozorna część umieszczana w wydechu po raz pierwszy pojawiła się na rynku w latach 70., gdy zaczęto przywiązywać większą wagę do emisji spalin, a także efektywnego zużycia paliwa. Czym dokładnie jest sonda lambda i za co odpowiada we współczesnych autach? Jak rozpoznać awarię sondy lambda, a jak do niej nie dopuścić?
Czym jest sonda lambda?
Sonda lambda to stosunkowo niewielkie urządzenie umieszczone w wydechu auta, które jest rodzajem czujnika. Standardowym umiejscowieniem sondy jest przestrzeń pomiędzy kolektorem a katalizatorem, ale we współczesnych samochodach najczęściej występują dwie sondy lambda. Jedna z nich spoczywa przed, a druga za katalizatorem. Czujnik kontroluje poziom powietrza, a właściwie tlenu oraz paliwa w układzie.
Sonda lambda ma przede wszystkim dwie funkcje. Po pierwsze, weryfikuje, czy spalanie jest efektywne ze względu na odpowiednie proporcje tlenu oraz paliwa. Po drugie kontroluje jakość spalin, co w kontekście coraz bardziej rygorystycznych norm odgrywa kluczową rolę. Działanie sondy lambda opiera się o zmienne napięcie czujnika. W ten sposób urządzenie jest w stanie rozpoznać trzy stany:
- stan równowagi, kiedy ilość tlenu w spalinach jest prawidłowa;
- ubogą mieszankę, kiedy ilość tlenu jest zbyt wysoka;
- mieszankę bogatą w paliwo, czyli zbyt niską ilość tlenu.
Informacje o wysokim lub niskim napięciu trafiają następnie do komputera, który steruje pracą silnika. Dzięki temu moduł sterujący natychmiast dostosowuje skład mieszanki powietrzno-paliwowej do warunków panujących w komorach. Układ pracuje bardzo dynamicznie, ponieważ informacje z sondy lambda trafiają do komputera nawet kilka razy w ciągu sekundy, co pozwala na błyskawiczną reakcję, a jednocześnie sprawia, że ten czujnik jest mocno obciążony. W nowoczesnych samochodach, gdzie funkcjonują dwa czujniki, druga sonda lambda umieszczona jest za katalizatorem, dzięki czemu kontroluje jego pracę.
Co ciekawe sonda lambda może prawidłowo pracować jedynie w dość wysokich temperaturach na poziomie około 300 stopni Celsjusza. Dlatego we współczesnych autach czujniki te są coraz częściej wyposażone w grzałki zasilane elektrycznie, dzięki czemu sonda może wykonywać swoją pracę niemal natychmiast po uruchomieniu silnika. W starszych autach przy mało dynamicznej jeździe, na przykład w ruchu miejskim, zdarzało się, że czujnik w ogóle nie zdążył się aktywować.
Jak rozpoznać usterkę sondy lambda?
Sonda lambda to urządzenie, które pracuje w dość ekstremalnych warunkach. Zewnętrzna strona układu wydechowego to miejsce, gdzie jest narażona na uszkodzenia mechaniczne, a także skrajne zmiany temperatur i czynniki chemiczne związane ze spalaniem paliwa i emisją konkretnych substancji. Z jednej strony prosta konstrukcja tego urządzenia sprawia, że legitymuje się ono dużą odpornością na takie obciążenia, ale z drugiej jest przecież elementem eksploatacyjnym, który cechuje się więc ograniczonym czasem działania.
Wykrycie usterki sondy lambda nie jest proste, ponieważ na pierwszy rzut oka silnik pracuje normalnie. Uszkodzenie może nastąpić natychmiastowo. Kierowca ma szansę je rozpoznać na podstawie utraty mocy. Kiedy dociśnięcie pedału gazu nie powoduje przyspieszenia, z jakim kierowca miał do czynienia wcześniej, istnieje prawdopodobieństwo, że doszło do właśnie takiej usterki. Innym sposobem na wykrycie problemów z sondą lambda jest analiza zużycia paliwa. Nieprawidłowa praca czujnika powoduje znaczny wzrost spalania. W niektórych przypadkach wynosi on nawet 50%, a wówczas kierowca prędzej czy później dostrzeże radykalny wzrost kosztów tankowania. O usterce sondy lambda mogą świadczyć także ciemne spaliny wydobywające się z wydechu. Typowym objawem awarii bywa samoistna zmiana obrotów silnika podczas jazdy.
Niektóre sondy lambda, na przykład tytanowe w momencie uszkodzenia uruchamiają znajdującą się na desce rozdzielczej kontrolkę Check engine. To sygnał, którego żaden kierowca nie bagatelizuje, więc natychmiast uda się do warsztatu. Jednak należy pamiętać, że nawet gdy kontrolka się nie pali, czujnik może być uszkodzony.
W warsztacie samochodowym następuje ostateczna diagnoza. Istnieje kilka metod, aby sprawdzić, w jakim stanie technicznym znajduje się sonda. Jedną z nich są oględziny w poszukiwaniu uszkodzeń mechanicznych. Ponadto, pamiętajmy, że sonda lambda pracuje na podstawie zmiennego napięcia, a więc można po prostu skontrolować stan jej wtyczki oraz poszczególnych styków. Jeśli przyczynę trudno zdiagnozować, kontroli można poznać także stan przewodów, które łączą sondę lambda ze sterownikiem, choć niestety wiąże się to z koniecznością częściowego demontażu wyposażenia kabiny. Obecnie wiele stacji diagnostycznych posiada specjalistyczny sprzęt do kontrolowania sondy lambda weryfikujący stany generowanego napięcia czy obwód podgrzewania sondy.
Jak zapobiegać uszkodzeniom sondy lambda?
Chociaż sonda lambda jest elementem eksploatacyjnym, odpowiednie korzystanie z auta pozwala przedłużyć jej żywotność. Na stan czujnika negatywnie wpływa tankowanie auta paliwem niskiej jakości. Jeśli samochód otrzymuje dobrą benzynę lub olej napędowy, sonda będzie naturalnie pracowała dłużej. Oprócz tego warto dość regularnie kontrolować stan sondy lambda w stacjach diagnostycznych wyposażonych w odpowiedni sprzęt. Dobrą praktyką jest wykonywanie takich badań nawet co 20 000 km. Odpowiednio wcześnie zdiagnozowane problemy pozwalają wyregulować sondę lambda, dzięki czemu jej wymiana nie będzie konieczna.
Zakup i montaż nowej sondy nie są co prawda bardzo kosztowne, jednak jej uszkodzenie doprowadza niekiedy do zniszczenia katalizatora, a to już poważniejszy wydatek. Innymi słowy, kierowcom zdecydowanie bardziej opłaca się postawić na profilaktykę, co nie dotyczy zresztą jedynie sondy lambda. Podobnymi zasadami warto kierować się, aby prawidłowo zadbać o hamulce, elementy silnika czy amortyzatory samochodowe.
Więcej przydatnych porad dla właścicieli pojazdów można znaleźć w pozostałych wpisach na naszym blogu. Zapraszamy również do zapoznania się z ofertą naszego sklepu internetowego!
