Skrzynia biegów to niezwykle ważny element każdego pojazdu, stąd też ewentualne usterki mogą spędzać sen z powiek właścicielom pojazdów. Awaryjność skrzyni biegów manualnych i automatycznych może mieć różne przyczyny, jak i różne objawy. Co warto wiedzieć na ten temat? Co zrobić, gdy pojawi się problem ze skrzynią biegów? Ile może kosztować naprawa i czy zawsze się opłaca? Sprawdź odpowiedzi na te i inne pytania!
Skrzynia biegów – zadania
Branża motoryzacyjna obfituje w wiele modeli skrzyń biegów, które różnią się pod względem przeznaczenia, jak i zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych. Czym właściwie jest skrzynia biegów? Otóż jest to mechanizm odpowiadający za możliwość przełożenia układu napędowego w taki sposób, by dostosować parametry silnika do zmieniających się potrzeb. Skrzynia biegów daje kierowcy możliwość dopasowania prędkości obrotowej silnika do danej prędkości jazdy i obciążenia (np. wzniesienie). Łączy się ona z silnikiem poprzez sprzęgło, z kolei biegi w niej zmieniane są z pomocą drążka. Nie da się zaprzeczyć, że jest niezbędnym podzespołem każdego auta i pełni istotną rolę w poprawnej i bezpiecznej jego eksploatacji.
Rodzaje skrzyń biegów
Zanim przejdziemy do możliwych awarii skrzyni biegów, należy zwrócić uwagę na to, że istnieje podstawowy podział tych urządzeń.
- Skrzynie manualne
Zwane również skrzyniami mechanicznymi są najczęściej stosowane w pojazdach silnikowych. Jej budowa nie jest szczególnie skomplikowana – to przede wszystkim zespół osadzonych na wałkach kół zębatych i mechanizm ich przesuwu. Poza tym w skrzyni występują także łożyska, do których mocowane są wałki, uszczelniacze eliminujące wycieki oleju oraz najczęściej także czujnik uruchamiania biegu wstecznego, który załącza światła cofania. Jakie mają zalety? Przede wszystkim wyróżnia je duża trwałość, mała awaryjność, tania eksploatacja i niska cena. Wady to mniejszy komfort z jazdy, ponieważ występuje tu konieczność wciskania pedału sprzęgła podczas zmiany biegu.
- Skrzynie automatyczne
Różnią się pod względem budowy, jak i działania od skrzyń manualnych. W nich za przekazywanie napędu do kół odpowiada najczęściej konwerter momentu obrotowego, choć czasem jest to sprzęgło hydrokinetyczne. Poza tym w skrzyni występują zespoły przełożenia (układy planetarnych przekładni zębatych) oraz zespoły sterowania. Tu jednak warto wiedzieć, że w nowszych skrzyniach za sterowanie odpowiadają najczęściej układy elektroniczne zewnętrzne, a elektrozawory „wewnętrzne” w skrzyni to różne elementy wykonawcze komputerów zarzadzające pracą skrzyni biegów. Poza tym automaty wyposażone są także w zestawy czujników elektronicznych, które rejestrują informacje o ciśnieniu i temperaturze oleju, czy prędkości obrotowej elementów wirujących. Oprogramowanie skrzyni monitoruje prędkość pojazdu i inne parametry, które odpowiadają za poprawną jazdę. Zalety to płynna i szybka zmiana biegów oraz wygoda użytkowania. Wady to z kolei kosztowne naprawy czy problematyczna diagnostyka.
- Skrzynie sekwencyjne
To tak zwane skrzynie półautomatyczne. Ich budowa jest zbliżona do budowy skrzyni manualnej, a różnice konstrukcyjne występują wyłącznie w module sterowania. Zmiany przełożenia kierowca dokonuje za pomocą lewarka bądź łopatek zlokalizowanych przy kierownicy. Tym samym wybiera on samodzielnie odpowiedni bieg, ale za rozłączanie i załączanie sprzęgła w chwili zmiany biegu odpowiada system. Zalety to stosunkowo prosta budowa, niski koszt produkcji i kompaktowe rozmiary, pozwalające na umieszczanie jej w małych, miejskich autach. Jako wady należy wskazać wysoką awaryjność skrzyni biegów tego typu, wysokie koszty napraw i niski komfort użytkowania (wolne działanie, uczucie rwania).
Awaria skrzyni biegów – manualna a automatyczna
Awaria skrzyni biegów może przydarzyć się w modelu każdego typu. Często jest to wynikiem błędnego użytkowania, które prowadzi np. do degradacji materiału na kołach zębatych czy uszkodzenia zaworów w automatach. W przekładniach manualnych uszkodzenia skrzyni najczęściej wynikają ze zbyt płytko wciśniętego sprzęgła, przekładania biegów na siłę albo wskutek obciążenia (zbyt wysokie obroty w trakcie redukcji). Inną przyczyną awarii skrzyni manualnej może być zużycie łożysk.
W skrzyniach automatycznych awarię można wywołać natomiast np. wrzucając bieg do jazdy na przód, gdy koła jeszcze kręcą się w trakcie cofania albo gdy dawno nie był wymieniany olej i jest mocno wypracowany. Do awaryjności skrzyni biegów przyczyniają się również nieszczelności, które prowadzą do wycieków albo to, że poziom oleju w układzie hydraulicznym jest zbyt niski, a brak smarowania uszkadza jego podzespoły.
Objawy usterek manualnej skrzyni biegów
Do najczęstszych objawów awarii skrzyni manualnej zaliczamy:
- głośną pracę na biegu jałowym lub na poszczególnych biegach,
- wyskakiwanie biegu,
- zgrzytanie przy próbie włożenia biegu,
- problemy z przełączaniem biegów,
- wyciek oleju,
- wycie, stukotanie podczas jazdy,
- gwałtowne ruchy drążka zmiany biegów, gdy wciskany jest gaz.
Objawy usterek skrzyni automatycznej
Jeśli chodzi o skrzynie automatyczne, to objawy zwykle są następujące:
- zapach spalenizny wewnątrz pojazdu,
- wyciek oleju,
- problemy z płynnością jazdy,
- kontrolka informująca o awarii silnika,
- rozłączanie napędu,
- niemożliwość wrzucenia wstecznego biegu,
- brak wysokich biegów,
- opóźnienia przy zmianie przełożenia,
- szarpanie przy zmianie przełożenia.
Awaria skrzyni biegów – co zrobić, gdy wystąpi?
Gdy dojdzie do awarii skrzyni biegów bądź w ogóle podejrzewasz taką sytuację, zgłoś się do serwisu lub warsztatu samochodowego i powierz sprawę specjaliście. Awaryjność skrzyń biegów to dość powszechny problem, ale warto wiedzieć, że są eksperci, którzy specjalizują się w naprawach skrzyń biegów i zwykle posiadają obszerną wiedzę w zakresie ich naprawy.
Serwisant lub mechanik wymontowuje skrzynię z auta i na warsztatowym stole szuka przyczyn usterki. Przede wszystkim sprawdzane są koła zębate i jakość oleju. Niekiedy usterka skrzyni automatycznej wynikać może z błędu jakiegoś czujnika, oprogramowania albo samego sterownika skrzyni, co zwykle skutkuje dość prostą i niedrogą naprawą. Gdy to nie w nich leży problem, dokonywane są szczegółowe oględziny wszelkich innych elementów.
Naprawa usterki skrzyni biegów – cena
Naprawa skrzyni biegów wymaga demontażu całego układu, postawienia diagnozy (wskazanie przyczyny problemu) i znalezienia skutecznego rozwiązania. Jest to bardzo czasochłonna procedura, co oczywiście przekłada się na cenę usługi. Poza tym warto pamiętać, że na cenę przekłada się koszt części zamiennych, a ten jest zróżnicowany i zależy od typu komponentów, które wymagają wymiany.
Generalnie szacuje się, że za naprawę skrzyni manualnej właściciel zapłaci od kilkuset złotych do około 3 tysięcy, z kolei naprawy automatów są zdecydowanie bardziej zaawansowane i mogą kosztować od kilku tysięcy złotych do nawet kilkudziesięciu. Najdroższe w naprawie są skrzynie dwusprzęgłowe, ponieważ mają niezwykle skomplikowaną konstrukcję, co przekłada się na cenę części, jak i realizacji usługi.
Co zrobić, gdy zepsuje się skrzynia biegów?
W związku z tym, że obecnie stosowane są coraz bardziej skomplikowane układy, uzbrojone w elektronikę i trudne do rozłożenia, jak i złożenia, naprawa skrzyni biegów wiąże się ze sporym wydatkiem. Warto więc dbać o skrzynię i użytkować ją zgodnie z zaleceniami, regularnie wymieniać olej i w razie jakichkolwiek zauważalnych problemów – reagować! Im wcześniej mechanik podejmie się naprawy, tym większa szansa, że naprawa przekładni nie będzie bardzo wymagająca i na przykład wystarczy naprawa uszczelnień, wymiana oleju czy zmiana uszkodzonych elementów (najczęściej metalowo-gumowych) na nowe.
Awarii skrzyni biegów nie należy bagatelizować. To jedna z poważniejszych usterek. Jeśli nie zostanie naprawiona zawczasu, może generować bardzo duże koszty. Poza tym należy pamiętać, że jazda z uszkodzoną skrzynią biegów może skutkować koniecznością wymiany całej przekładni, co jest olbrzymim wydatkiem.